مقالات قالیشویی

قالیشویی مشهد

 

 

در مطالعه فرایند بافت فرش عملیات چله کشی، گره زنی، پود گذاری و بقیه جزئییات های فنی را معدود و بیش به تفصیل شرح می دهیمچله کشی یا این که یوردماق:
چله (تار): چله مجموع نخ هایی با تاب زیاد میباشد که به موازات یکدیگر و با کشش معینی بر روی میله های راز دار و ذیل دار پیچیده می گردند. نازکی و ضخامت نخ های چله بر حسب تعداد گره های متبوع در فرش مختلف میباشد برای مثال برای فرش های درشت بافت نخ های چله12 لابه لا و برای فرش های دقیق خیس (40 و 45 گره در 5/6 سانتی متر) نخ های 9 لابه‌لا و برای فرش های ریز بافت چله های ابریشمی بکار میبرند. نخ های چله سپید رنگ در مرکزها بافندگی شهری کاربرد بیشتری دارا‌هستند در حالی که فرش های ایلیاتی قشقائی، بلوچی، لری و بختیاری طولانی تر چله های رنگی دارا‌هستند.

حساس‌ترین و مهم ترین مرحله بافت قالی چله کشی و یا این که به اصطلاح یوردماق میباشد که شالوده و اساسی قالی را تشکیل می دهد. هر قدر این فعالیت بهتر و با آلرژی بیشتری صورت بپذیرد در انتها فرش نسبتاًً بی‌عیب و نقص در ساختار اصلی خوا هیم داشت. همان دیگر قرار دادن تارها در کنار یکدیگر و به موازات هم در حین دار را چله کشی می گویند. کلاً دو گونه چله کشی موجود هست. یکی‌از چله کشی فارسی و دیگری چله کشی ترکی، چله کشی فارسی به دو روش چله کشی بر روی دار و چله دوانی بر روی زمین انجام می شود و قالی‌های ترکمنی معمولاً بر روی دار چله کشی میگردند و فرشی که ایجاد می شود نسبتاًً به اندازه چارچوب دار و یا این که یه خرده کوچک‌خیس از آن هست. در یک بافت منزه و شسته رفته نقش چله کش (تنه تاب) وارد و مسلط را هیچ زمان نمی اقتدار از فعالیت بافنده با طاقت و شکیبایی آن نادر بهاتر شمرد.
در مورد چله کشی علاوه بر مهارت استادکار چله کش گزینش مواد نخستین مرغوب و دار مطلوب نیز دارای اهمیت فراوان میباشد. انتظار بیهوده ای میباشد که از یک دار کج و کوله حتی با ارزیابی چله کش حرفه ای بتوان فرشی بی عیب و نقص پائین کشید.
چله کشی مانند پباده سازی و رنگرزی قادر است یک پیشه مجرد در گروه فن قالی بافی باشد. تعبیر و تفسیر این حرف این میباشد که یک چله کش الزاماً نباید بافنده باشد. وی بعد از خاتمه چله کشی قادر است بافت فرش را نیز انجام دهد و یا این که اینکه به سراغ دار دیگری برای چله کشی برود. کارش تا حدودی با جزییات بیشتر و فنی خیس از بافنده میباشد. محاسبی میباشد که با دانایی از نقشه فرش، تعداد تارها و گونه آنان و ارتفاع و پهنا فرش را احتساب نموده و به هنگام بروز اشکالات فنی توانمند به یافتن راه‌حل های مطلوب نیز می‌باشد.
برحسب محل بافت و سنت های بافندگی، چله کشی به دو نحوه تحت چهره می‌گیرد: چله کشی فارسی، چله کشی ترکی.
در چله کشی فارسی نخست نخ های چله را در روی زمین دور دو میله که در زمین سفت گردیده ا ند پیچیده و بعد آن را به دار منتقل می کنند درحالی که در چله کشی به طریقه ترکی دو کارگر که یکی‌از در صدر و دیگری در ذیل دستگاه قالی بافی نشسته اند با پرتاب گلوله نخ چله به طرف یکدیگر و پیچاندن منظم این نخ ها در نزدیکی میله های سردار و پایین دار این کار را انجام می‌دهند. این جور چله کشی هر تعدادی منجر گذراندن وقت بیشتری میشود البته به علت توجه و نظمی که در فعالیت موجود هست فیض ای تماماً رضایت بخش ببار می‌آورد.
بعداز چله کشی بنابر سنت های بافندگی هر محل، گهگاه یک دو سانتی متر و حداکثر چهار سانتی متر در پهنا فرش را به طور گلیم بافت در می آوردند. گلیم بافی در راز و ته فرش الزاماً عملی وجود ندارد که مدام و کلیه جا گزینه فعالیت باشد. بخش اعظمی از مواقع فرش ها و قالی کوچک ها به ویژه گونه های میانگین و تجارتی آنها سوای نصیب گلیم بافت به بازار عرضه می گردند.
اکثراً بعد از خاتمه بافت بر روی نخ های چله یک ستون زنجیره میزنند. زنجیره در واقع نوعی قلاب بافی میباشد که هر توشه روی چهار نخ (دو نخ رو و دو نخ ذیل) چهره میگیرد. زنجیره ها علاوه بر آنکه حاشیه های فرش را زیباتر و منظم خیس مینمایند منجر آن می گردند که گره ها در روی چله فرش تکان نکرده و اثبات بمانند.

برای چله کشی با اعتنا به بعد ها، رجشمار و مواد نخستین قالی تعداد معینی از تارهای چله را به موازات یکدیگر و در کنار هم و در زمان قالی قرار می دهند. هنگام چله کشی دو نفر یکی‌از در کنار راز دار دیگری کنار تحت دار قرار گرفته و آغاز به چله کشی می کنند. در آغاز سرنخ چله را دور پایین گره زده از جائی که چله کشی استارت می‌گردد. و گلوله نخ را از بالای سردار به طرف پایین عبور داده و امتداد می دهند بعد از آن گلوله نخ را از بالای پایین دار عبور داده و مجدد مرحله قبل را تکرار مینمایند این فعالیت را تا جائی انجام می‌‌دهند که نصیب‌های رقم خورده برای چله کشی مالامال شود در‌این چله کشی در میان تارها ضربی ساخت می گردد که در صورتی از برهه زمانی جانبی به آن نگاه کنیم به شرایط هشت انگلیسی چشم میشود، مسافت میان تارهای چله بستگی به رجشمار فرش دارااست .

کوجی بندی

بعداز مرحله چله کشی نوبت به کوجی بندی میباشد میله کوجی را به موازات تحت دار و پاره ای فراتر از زیردار و ذیل‌خیس از ضرب چله‌ها روی راست رو و چپ رو قرار می دهند و یک گلوله نخ پنبه‌ای (چله) را به اولِ کوجی بسته و تار روئی را برداشته و نخ چله را از تحت آن رد نموده و گلوله را به طرف بالای کوجی برده و یک توشه به دور آن پیچیده و تار روئی دیگر را برمی‌داریم و به کوجی قرار می دهند و به‌این طرز ضرب تولید گردیده توسط هاف جابه‌جا می شود.

زنجیره بافی

بعداز کوجی بندی و هاف گذاری و عبور چندین فن نخ پود برای صاف و منظم نمودن چله‌ها و استحکام نمودن دم فعالیت استارت به انجام زنجیره بافی یا این که به اصطلاح سیردماق می کنیم که‌این عمل سبب منظم و جفت نمودن تارهای پایین و روی قالی و درخت اولِ قالی میشود و موجب میگردد که هنگام به کار گیری از قالی، گلیم نخست و انتهای فرش از هم گسیخته و پاره نشود.

گلیم بافی

پس از زنجیره بافی گلیم و یا این که به اصطلاح توپراق قالی را انجام می دهیم که بوسیله نخ‌ها و خامه‌های رنگی و مانند پود و به طور حصیر بافت و فارغ از پرز روی تارها انجام می گردد و معمولاً در بین گلیم یک گره تزیینی برای زیبائی هر چه بیش تر فرش به عمل می‌رود که میان ترکمن‌ها به آلاجه دارای اسم و رسم میباشد و نشانه گیسو و گیسون بافته دخترها و زن‌های ترکمن میباشد.